در تعریفی ساده، ارز فیات پول قانونی است که ارزش آن بیشتر از کالای فیزیکی‌ای تخمین زده می‌شود که دولت آن صادر کرده است. قدرت دولتی که ارزش پول فیات را تعیین می‌کند، در این نوع پول مهم است. بیشتر کشورهای جهان از سیستم ارزی فیات برای خرید کالا و خدمات و سرمایه‌گذاری و پس‌انداز استفاده می‌کنند. در تعیین ارزش پول قانونی، ارز فیات جایگزین استاندارد طلا و سایر سیستم‌های مبتنی‌بر کالا شد.
در این مقاله از بلاگ تترلند، توضیح می‌دهیم که ارز فیات چیست و چه تفاوتی با ارز دیجیتال دارد. بنابران، تا پایان مطلب با ما همراه باشید.
تاریخچه ظهور ارز و پول فیات
پول فیات قرن‌ها پیش در چین ظهور پیدا کرده است. در قرن یازدهم، استان چکوان پول کاغذی چاپ کرد. در ابتدا، امکان مبادله پول کاغذی با ابریشم و طلا یا نقره فراهم بود؛ اما سرانجام کوبلای‌خان به قدرت رسید و در قرن سیزدهم، سیستم ارزی فیات ایجاد کرد.
در قرن هفدهم نیز، پول فیات در اروپا استفاده شد و اسپانیا و سوئد و هلند آن چاپ کردند. این سیستم در سوئد با شکست مواجه شد و دولت سرانجام آن را برای استاندارد نقره کنار گذاشت. در دو قرن بعدی، فرانسه جدید در کانادا و مستعمرات آمریکا و سپس دولت فدرال ایالات متحده نیز با استفاده از ارزهای فیات آزمایش‌های مختلفی انجام دادند.
در قرن بیستم، ایالات متحده دوباره به استفاده از ارز مبتنی‌بر کالا به‌صورت محدود بازگشت. در سال ۱۹۳۳، دولت به کار مبادله پول کاغذی با طلا خاتمه داد. در سال ۱۹۷۲ و دوره ریاست‌جمهوری نیکسون، ایالات متحده استاندارد طلا را به‌طور کامل کنار گذاشت و به سیستم ارزی فیات روی آورد. این مسئله به استفاده از پول فیات در سراسر جهان منجر شد.
ارز فیات درمقابل استاندارد طلا
سیستم استاندارد طلا اجازه تبدیل اسکناس‌های کاغذی به طلا را می‌داد. درواقع، تمام پول کاغذی به‌واسطه مقدار محدودی طلا پشتیبانی می‌شد که دراختیار دولت بود. براساس سیستم ارزی مبتنی‌بر کالا، دولت‌ها و بانک‌ها فقط در‌صورت داشتن ارزش مساوی از فروشگاه‌های طلا می‌توانستند ارز جدید را به اقتصاد وارد کنند. این سیستم توانایی دولت در ایجاد پول و افزایش ارزش پول آن‌ها را صرفاً براساس عوامل اقتصادی محدود كرد.
درمقابل با سیستم ارزی فیات، پول ممکن است به چیز دیگری تبدیل نشود. با پول فیات مقام‌ها می‌توانند مستقیماً بر ارزش پول خود تأثیر بگذارند و آن را به شرایط اقتصادی گره بزنند. دولت‌ها و بانک‌های مرکزی کشورهایشان کنترل بسیار بیشتری بر سیستم های ارزی دارند. آن‌ها می‌توانند به رویدادهای مختلف مالی و بحران‌ها با ابزارهای مختلف مانند ایجاد بانکداری ذخیره کسری و اجرای تسهیل کمی پاسخ دهند.
مدافعان استاندارد طلا معتقدند که سیستم ارزی مبتنی‌بر کالا از ثبات بیشتری برخوردار است؛ زیرا به‌طور فیزیکی و ارزشمند پشتیبانی می‌شود. طرفداران فیات مخالف این ادعا هستند که قیمت طلا جز ثبات نبوده است. در این زمینه، ارزش هر دو ارز مبتنی‌بر کالا و پول فیات می‌تواند نوسان داشته باشد؛ اما با وجود سیستم ارزی فیات، دولت انعطاف‌پذیری بیشتری برای اقدام در شرایط اضطراری اقتصادی دارد.
مزایا و معایب استفاده از ارز فیات
اقتصاددانان و سایر کارشناسان مالی در حمایت از فیات اتفاق‌نظر ندارند. مدافعان و مخالفان با شور‌و‌اشتیاق این سیستم ارزی را مطرح و آن را بررسی می‌کنند.
- کمبود: پول فیات تحت‌تأثیر کمبود کالای فیزیکی مانند طلا قرار نمی‌گیرد.
- هزینه: تولید پول فیات درمقایسهبا پول مبتنی‌بر کالا مقرون‌به‌صرفه است.
- پاسخ‌گویی: پول فیات به دولت‌ها و بانک‌های مرکزی آن‌ها در رسیدگی به بحران‌های اقتصادی انعطاف‌پذیری می‌دهد.
- تجارت بین‌الملل: پول فیات در کشورهای جهان استفاده می‌شود و آن را به نوعی ارز قابل‌قبول برای تجارت بین‌الملل تبدیل می‌کند.
- راحتی: برخلاف طلا، پول فیات به ذخایر فیزیکی متکی نیست که به ذخیره‌سازی، محافظت، نظارت و سایر درخواست‌های پرهزینه احتیاج دارند.
- ازنظر تاریخی دارای ریسک: ازنظر تاریخی، اجرای سیستم‌های ارزی فیات معمولاً به سقوط مالی منجر می‌شود که نشان می‌دهد این سیستم‌ها برخی از ریسک‌ها را به‌همراه دارند.
ارز فیات درمقابل ارز دیجیتال
پول فیات و ارز پایدار در بازار خرید ارز دیجیتال از این نظر مشترک هستند که هیچ‌یک از آن‌ها به‌واسطه کالای فیزیکی پشتیبانی نمی‌شوند؛ اما در این‌جا شباهت به‌پایان می‌رسد.
در‌حالی‌که پول فیات را دولت‌ها و بانک‌های مرکزی کنترل می‌کنند، ارزهای رمزپایه و بازار خرید ارز دیجیتال اساساً غیرمتمرکز هستند که بیشتر به‌دلیل دفتر توزیع‌شده دیجیتالی به نام بلاکچین است.
تفاوت مهم دیگر بین این دو سیستم ارزی، نحوه تولید هر‌یک از آن‌هاست. بیتکوین مانند اکثر ارزهای رمزپایه در بازار فروش یا خرید ارز دیجیتال، منبعی کنترل‌شده و محدود دارد.
ارزهای رمزنگاری‌شده به‌عنوان شکل دیجیتالی از پول همتای فیزیکی ندارند و بدون حاشیه هستند و باعث می‌شوند محدودیت آن‌ها در معاملات جهانی خرید ارز دیجیتال کمتر باشد. علاوه‌بر‌این، معاملات خرید ارز دیجیتال یا فروش آن‌ها برگشت‌پذیر نیستند و ماهیت ارزهای رمزنگاری‌شده درمقایسهبا سیستم فیات، ردیابی را بسیار دشوارتر می‌کند.
شایان ذکر است که بازار ارزهای رمزپایه و خرید ارز دیجیتال کوچک‌تر است؛ بنابراین، از نوسان‌های بیشتری از بازارهای سنتی برخوردار است. این احتمالاً یکی از دلایلی است که ممکن است بازار خرید ارز دیجیتال به‌طور کامل و جهانی پذیرفته نشده‌اند؛ اما با رشد و بلوغ اقتصاد رمزنگاری و بازار خرید ارز دیجیتال، نوسان‌ها احتمالاً کاهش می‌یابد.
جمع‌بندی
آینده ارز فیات و ارز دیجیتال به‌هیچ‌وجه قطعی نیست. در‌حالی‌که ارزهای رمزپایه و بازار خرید ارز دیجیتال هنوز راهی طولانی در پیش دارند و مسلماً با مشکلات بیشتری روبه‌رو خواهند شد، تاریخچه پول فیات آسیب‌پذیری این شکل از پول را نشان می‌دهد. این دلیل مهمی است که بسیاری از مردم در حال بررسی امکان حرکت به‌سمت سیستم رمز‌ارز برای معاملات مالی خود هستند.
یکی از ایده‌های اصلی ایجاد بیتکوین و ارزهای رمزپایه کشف شکل جدیدی از پول است که در شبکه توزیع‌شده نظیر‌به‌نظیر ساخته می‌شود. احتمالاً بیتکوین برای جایگزینی کل سیستم ارزی فیات ایجاد نشده است؛ بلکه برای ارائه شبکه اقتصادی جایگزین ایجاد شده است. هنوز‌هم مطمئناً این ظرفیت را دارد که بتواند سیستم مالی بهتری برای جامعه بهتر ایجاد کند.
