توکن‌های غیرقابل‌تعویض یا NFT به‌دلیل برخورداری از قابلیت‌های ویژه‌ای همچون ردیابی‌پذیری و بلاک‌چین‌محوری می‌توانند نقش مؤثری در حل‌وفصل مشکلات حوزه زنجیره تأمین ایفا کنند.
زنجیره تأمین را می‌توان یکی از ارکان اساسی صنایع مختلف قلمداد کرد؛ به‌گونه‌ای که بروز کوچک‌ترین اختلالی در این حوزه می‌تواند هزینه‌های گزافی را بر دوش بنگاه‌های تجاری تحمیل کند.
دراین‌میان، توکن‌های غیرمثلی و فناوری دفترکل توزیع‌شده می‌توانند با کاهش هزینه‌ها و افزایش شفافیت و ایجاد ردپای دیجیتالی برای کالاها، گره‌های کور حوزه زنجیره تأمین را باز کنند.
در این مقاله از بلاگ تترلند، می‌خواهیم از کاربردهای NFT در زنجیره تأمین سخن بگوییم و قابلیت‌های این پدیده نوظهور در صنعت دیرپای حمل‌ونقل کالا را واکاوی کنیم؛ پس تا پایان با ما همراه باشید.
توکن غیرمثلی یا NFT چیست؟
توکن غیرمثلی یا غیرقابل‌تعویض گونه‌ای از سند دیجیتالی تعویض‌ناپذیری است که برپایه فناوری بلاکچین ساخته و ثبت می‌شود. بنابراین، NFTها متکی بر بلاکچین هستند و از تمامی قابلیت‌های یکتای آن همچون دسترس‌پذیری همگانی و ثبت تغییرات و دست‌کاری‌ناپذیری بهره‌مندند.
گزارش نهادهای مرجع بین‌المللی حاکی از آن است که توکن‌های غیرمثلی در سال ۲۰۲۰ با رشدی سه‌رقمی مواجه شدند و به‌رغم عمر کوتاهشان به‌سرعت جایشان را در محافل فناوری و رمزارزی باز کردند.
تعویض‌ناپذیری وجه تمایز توکن‌های غیرمثلی با دیگر توکن‌های متعارف است. این یعنی هریک از این توکن‌ها ارزش و بهای منحصربه‌فردی دارند که با دیگر انواعشان مقایسه‌شدنی نیستند.
این در حالی است که باقی توکن‌ها از بیت کوین گرفته تا دیگر رمزارزهای مثلی، واحدهای تماماً یکسان و مشابهی دارند. برای مثال، همه بیت کوین‌ها مانند یکدیگرند و به‌سادگی با یکدیگر تعویض‌شدنی هستند.
دیگر قابلیتی که توکن‌های غیرمثلی را از دیگر توکن‌ها متمایز می‌کند، کاربرد ویژه آن‌ها در اثبات مالکیت است. توکن‌های متعارف با هدف تسهیل پرداخت توسعه داده شده‌اند؛ حال‌آنکه توکن‌های غیرمثلی قرار نیست ابزاری برای پرداخت باشند.
هر توکن NFT مشتمل بر مقداری داده است که در بستر شبکه بلاکچینی همچون اتریوم ذخیره می‌شوند. ماهیت غیرمتمرکز و شفاف و ردیابی‌پذیر بلاکچین باعث می‌شود تا همگان بتوانند به داده‌های نقل‌وانتقال توکن‌های NFT دسترسی پیدا کنند.
بااین‌حال، تنها مالک این توکن‌ها می‌تواند داده‌های گنجانده‌شده در آن را حذف کند یا تغییر بدهد. بدین‌ترتیب، هر اثر یکتا و منحصربه‌فرد را می‌توان به توکن غیرمثلی تبدیل کرد؛ از عکس گرفته تا تابلو نقاشی و حتی توییت.
راهکار توکن‌های غیرمثلی برای حل مشکلات حوزه زنجیره تأمین چیست؟
هر توکن غیرمثلی ردپای دیجیتال منحصربه‌فرد یا «شناسه یکتا» دارد که با تولید و نقل‌وانتقال آن به‌طور‌مستمر به‌روز می‌شود. در حوزه زنجیره تأمین، حمل‌ونقل و جابه‌جایی کالاها برپایه اسناد کاغذی و بارنامه‌های پرتعداد و گیج‌کننده‌ای انجام می‌شود که صحت‌سنجی و احراز اصالت آن‌ها بسیار دشوار است.
بنابراین، به‌جای استفاده از اسناد کاغذی یا دیجیتال سردرگم‌کننده برای ثبت داده‌های جابه‌جایی کالاها می‌توان به هر کالا یا محموله توکنی غیرمثلی الصاق کرد و اطلاعات مربوط به نقل‌وانتقال آن را به‌طور‌مستمر در آن گنجاند. بدین‌ترتیب، سند دیجیتال فراگیر و خدشه‌ناپذیری از داده‌ها ایجاد می‌شود که تمامی اطلاعات مربوط به جابه‌جایی کالا را از مبدأ تا مقصد در دل خود جای داده است.
زمینه‌های کاربرد NFT در زنجیره تأمین
پرسشی که دراین‌میان مطرح می‌شود، این است که توکن‌های غیرمثلی را در چه بخش‌هایی از زنجیره تأمین و برای چه محصولاتی می‌توان به‌کار گرفت. درادامه به برخی از این محصولات اشاره می‌کنیم.
۱. کالاهای فیزیکی منحصربه‌فرد
یکی از کاربردهای رایج فناوری بلاکچین، ثبت مبادی و مقاصد کالاها و ارتقای ردیا‌پذیری آن‌ها است. از غذا و لباس گرفته تا دارو و مواد اولیه حساس را می‌توان به‌کمک توکن‌های غیرمثلی و بلاکچین در زنجیره‌های تأمین سراسری رهگیری کرد.
۲. دارایی‌های فیزیکی منحصربه‌فرد
علاوه‌بر کالاهای ملموس، دارایی‌های فیزیکی همچون ماشین‌آلات یا املاک و مستغلات را هم می‌توان به‌کمک توکن‌های غیرمثلی ثبت و ضبط کرد یا از صحت نقل‌وانتقال آن‌ها میان مالکان متعدد مطمئن شد.
همچنین، به‌کمک توکن‌سازی می‌توان دارایی‌های گران‌قیمت همچون جواهرات یا املاک را به واحدهای خُرد تقسیم و به‌جای یک نفر به انبوهی از سرمایه‌گذاران واگذار کرد.
۳. اسناد تجاری منحصربه‌فرد
اسناد تجاری از فاکتورها و گواهینامه‌ها گرفته تا بارنامه‌ها هریک هویتی یکتا دارند. از دیگر کاربردهای NFT در زنجیره تأمین می‌توان به تبدیل این اسناد تجاری به توکن غیرمثلی و ثبت آن‌ها در بستر بلاک چین اشاره کرد.
مشکلات فراگیری استفاده از NFT در زنجیره تأمین
تهدیدهای سایبری و کلاه‌برداری‌های آنلاین دو مشکل اصلی پیش روی کاربرد توکن‌های غیرمثلی در زنجیره تأمین هستند. گرچه این گونه از توکن‌ها غیرقابل‌تعویض و جایگزین‌ناپذیرند، کلاه‌برداران با به‌کار‌بستن ترفندهایی می‌توانند رونوشت‌هایی جعلی از آن‌ها بسازند و به سرمایه‌گذاران ناآگاه بفروشند.
فرایند زمان‌بر و پرهزینه تبدیل دارایی‌ها و اسناد فیزیکی به توکن‌های غیرمثلی از دیگر مشکلات این بخش است. بسیاری از شرکت‌های سنتی فعال در حوزه زنجیره تأمین فاقد دانش فنی لازم برای مهاجرت به سیستم‌های بلاک چینی هستند.
معضل دیگری که می‌تواند گسترش توکن‌های غیرمثلی در حوزه زنجیره تأمین را با دشواری مواجه کند، ناهماهنگی میان شرکا و فعالان زنجیره‌های تأمین از مبادی تولید تا مقاصد مصرف است.
زنجیره تأمین هر کالا شامل ده‌ها و صدها نهاد از تولیدکننده گرفته تا شرکت‌های حمل‌ونقل و فروشگاه‌های عرضه‌کننده است و برقراری هماهنگی میان این نهادهای پرشمار کار آسانی نیست.
جمع‌بندی
کاربرد NFT در زنجیره تأمین از آنچه امروز تصور می‌شود، بسیار فراتر خواهد رفت و این فناوری در‌کنار دیگر ابزارهای نوظهور همچون اینترنت اشیاء می‌تواند زمینه‌ساز تحولی فراگیر در صنایع مختلف شود.
به‌کمک توکن‌های غیرمثلی می‌توان تمام داده‌های تولید و توزیع و مصرف را در شناسه‌ای یکتا گنجاند و هزینه‌های گزاف ناشی از تقلب و جعل را در زنجیره‌های تأمین کالاهای مصرفی و حتی دارایی‌های گران‌بها همچون جواهرات و املاک را به‌شدت کاهش داد.
