NFT یا توکن غیرمثلی (Non-Fungible Token) نوعی دارایی دیجیتال منحصربه‌فرد است. برخلاف ارزهای دیجیتال که مثلی هستند و واحدهای تعویض‌پذیر دارند، هر واحد NFT ویژگی‌های خاصی دارد که آن را از واحدهای دیگر متمایز می‌کند. در این مقاله از بلاگ تترلند، با مفهوم NFT و نحوه ساخت و معامله آن آشنا می‌شویم.
دارایی مثلی و دارایی غیرمثلی چیست؟
در اقتصاد یا علوم مالی، دارایی‌ها (پول، کالا و…) درصورتی مثلی یا تعویض‌پذیر (Fungible) هستند که واحدهای آن‌ها با یکدیگر تعویض‌شدنی باشند. به‌بیان بهتر، بیت‌کوین، دلار، ریال و به‌طور‌کلی پول‌ها نمونه‌هایی بارز از دارایی‌های مثلی یا تعویض‌پذیر هستند. یک اسکناس ۱۰هزارتومانی در‌مقابل یک اسکناس ۱۰هزارتومانی دیگر، از‌نظر ارزش کاملاً برابر است و هر دو می‌توانند با یکدیگر تعویض شوند و مقدار کالای یکسانی را بخرند.
در‌مقابل، دارایی‌های مثلی چیزهای غیرمثلی (Non-fungible) قرار دارند که دورتادور ما را فرا‌گرفته‌اند. به‌طور‌کلی، می‌توان گفت هرآنچه ابزار مبادله نباشد، غیرمثلی است. برای مثال، لپ‌تاپ و تلفن‌همراه و خودرو شما اقلام غیرمثلی هستند. اگر خودرو خودتان را به دوستتان قرض بدهید تا به مسافرت برود، انتظار دارید دقیقاً همان خودرو را پس بگیرید، نه خودرویی دیگر. فراموش نکنید مثلی بودن یا نبودن نسبی است.
تفاوت نگاه افراد درباره مثلی‌بودن
مثلی بودن یا نبودن دارایی‌ها می‌تواند به تفکر فردی وابسته باشد. گفتیم یک اسکناس ۱۰هزارتومانی مثلی است؛ اما ممکن است اسکناسی به‌خصوص که برای بقیه معادل همان ۱۰هزار تومان ارزش دارد، برای شما یادگاریِ فردی عزیز باشد و حاضر نباشید آن را با چندمیلیون تومان هم معاوضه کنید.
NFT چیست؟
NFT یا توکن غیرمثلی نوعی دارایی دیجیتال (مشابه ارز دیجیتال) است. هر واحد NFT برخلاف ارزهای دیجیتال، کمیاب و منحصربه‌فرد است؛ اما مانند ارزهای دیجیتال روی بلاکچین و کیف‌پول‌ها ذخیره و جابه‌جا می‌شود. به‌عبارت‌دیگر، ارزهای دیجیتال مثلی هستند و NFTها همانطورکه از نامشان پیداست، غیرمثلی هستند و هر واحدشان ممکن است با واحد دیگر متفاوت باشد.
توکن‌های غیرمثلی هم مانند ارزهای دیجیتال معمولی (بیت‌کوین، اتریوم و…) روی کیف‌پول‌های دیجیتال ذخیره و منتقل می‌شوند و مثل ارزهای دیجیتال مالکیت NFT هم به فرد دارنده کیف‌پول (کلید خصوصی) تعلق دارد.
ویژگی توکن‌های غیرمثلی
توکن‌های غیرمثلی سه ویژگی مهم دارند:
۱. منحصربه‌فردبودن
NFTها همانطورکه از نامشان پیداست، منحصربه‌فرد‌ند؛ یعنی هرکدام ویژگی‌های خاصی دارند که در توکن دیگر دیده نمی‌شود. به‌عنوان نمونه، یک نقاشی دیجیتالی با نقاشی دیجیتالی دیگر متفاوت است و اگر برای این دو NFT (مشابه سند مالکیت) بسازیم، NFT هرکدام متفاوت است. بااینحال، این موضوع درباره ارزهای دیجیتال و پول‌ها صدق نمی‌کند.
۲. کمیاب‌بودن
کمیابی یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب NFTهاست. توسعه‌دهندگان می‌توانند به‌صورت نامحدود واحدهای توکن ایجاد کنند؛ اما اغلبشان ترجیح می‌دهند کمیابی توکن‌های غیرمثلی خود را تا حد زیادی افزایش دهند. این نکته را هم در نظر بگیرید که از بیشترِ توکن‌های غیرمثلی فقط یک واحد می‌سازند.
۳. تقسیم‌نشدن به واحدهای کوچک‌تر
برای داشتن بیت‌کوین لازم نیست حتماً یک واحد از آن را بخرید. این ارز دیجیتال تا هشت رقم اعشار تقسیم می‌شود و مثلاً می‌توان ۰.۰۰۱ از یک واحد بیت‌کوین را خرید. در‌مقابل، NFTها تقسیم‌پذیر نیستند و تنها به‌صورت واحد کامل جابه‌جا می‌شوند؛ مثلاً نمی‌توانید ۰.۰۰۱ از یک بلیت یا ۰.۰۰۱ از یک آیتم بازی را بخرید.
مالکیت حقیقی با NFTها
در دنیای فیزیکی، اثبات مالکیت خانه و خودرو و بسیاری از اموال آسان است؛ چون هم فیزیکی هستند و هم برایشان سند صادر می‌شود. NFT همان سند دارایی است؛ اما در دنیای دیجیتال. به‌عبارت‌دیگر، مالکیت در دنیای دیجیتال یا اینترنت همیشه تکه گم‌شده پازل بوده است.
وقتی اینترنتی بلیت می‌خرید، مالک حقیقی آن نیستید؛ چون شرکت صادرکننده بلیت خیلی راحت می‌تواند بلیتی که برای رویدادی خریده‌اید، باطل کند. به‌لطف بلاکچین، NFTها آمده‌اند که در دنیای دیجیتال مالکیتی واقعی ایجاد کنند.
انتقال و معامله آسان NFTها
NFTها خیلی سریع و آسان روی کیف‌پول‌های دیجیتالی در موبایل و کامپیوتر شخصی ذخیره و منتقل و در بازارهای دیجیتالی معامله می‌شوند. با کمک این نوآوری، خیلی راحت می‌توانید محتوا، نام کاربری، نقاشی و عکس، آیتم بازی و انواع دارایی‌های دیجیتالی دیگر را با پول واقعی بفروشید یا آن‌ها را در بازار آزاد از کاربران دیگر بخرید.
کاربردهای مهم NFTها
کاربردهای مهم NFTها ازاین‌قرارند:
آثار هنری
برای هنرمندانی که در عرصه دیجیتال فعالیت می‌کنند، محافظت از کپی‌رایت یا حق نشر همیشه مشکلی اساسی بوده و امروزه سرقت آثار هنری در دنیای دیجیتال به راحتی آب‌ِ خوردن است.
کلکسیونی‌ها
تمبری قدیمی متعلق به ۷۰ سال پیش امروز هیچ کاربردی ندارد؛ اما بسیار ارزشمند است و کلکسیونرهای تمبر برای آن سرودست می‌شکنند. یکی از کاربردهای اصلی توکن‌های غیرمثلی ایجاد دارایی‌های دیجیتال کلکسیونی است.
دامنه‌های اینترنتی
با کمک NFT و بلاکچین، امروزه شاهد ظهور و گسترش دامنه‌های بلاکچینی یا دامنه‌های غیرمتمرکزی هستیم که به‌جای سیستم‌های متمرکز، از زیرساخت‌های غیرمتمرکز برای مدیریت نام دامنه‌ها استفاده می‌کنند. چنین دامنه‌هایی می‌توانند از‌نظر مالکیت و امنیت، در آینده فراتر از حد انتظار ظاهر شوند.
برای مثال، اتریوم نِیم سرویس (Ethereum Name Service) یکی از ارائه‌دهندگان بزرگ دامنه‌های بلاکچینی با پسوند .eth است. مالکیت این دامنه‌ها که هرکدام یک NFT هستند، روی بلاکچین اتریوم ذخیره می‌شوند. بنابراین، برای تغییر مالکیت این دامنه‌ها راهی به‌جز حمله به بلاکچین اتریوم نیست که با‌توجه‌به بزرگی زنجیره، کاری تقریباً غیرممکن است.
سرمایه‌گذاری یا پول‌شویی
مانند هر دارایی دیگری، ممکن است کسی انافتیها را با هدف سرمایه‌گذاری بخرد. همچنین، با‌توجه‌به تمرکززدایی و توجه خاص به حریم خصوصی در دنیای بلاکچین، انافتیها ممکن است با هدف پول‌شویی معامله شوند که البته طبق آمار، چندان نگران‌کننده نیست.
چگونه NFT بسازیم؟
اگر تازه‌کار هستید و می‌خواهید بدون پیچیدگی‌های فنی و بدون کار با قراردادهای هوشمند NFT بسازید، مراحل زیر را طی کنید:
بلاکچین مدنظر خود را انتخاب کنید
ابتدا بلاکچینی برای میزبانی از ان‌اف‌تی خود انتخاب کنید. اتریوم امن‌ترین و بزرگ‌ترین بلاکچین موجود است؛ اما در‌مقایسه‌با سایر بلاکچین‌ها کارمزد شبکه بیشتری دارد. پس از اتریوم، پالیگان، سولانا، بایننس اسمارت‌چین و اولنچ می‌توانند انتخاب‌های بعدی باشند.
کیف‌پول نصب کنید
طبق بلاکچینی که انتخاب کرده‌اید، کیف‌پول مناسب خود را نصب کنید. کیف‌پول باید از قابلیت تعامل با برنامه‌های غیرمتمرکز (Dappها) بهره‌مند باشد. به‌عنوان نمونه، اگر بلاکچین مدنظر شما اتریوم یا پالیگان یا اولنچ باشد، یکی از گزینه‌های برتر کیف‌پول متامسک (Metamask) است. ناگفته نماند برای سولانا هم می‌توانید از کیف‌پول فانتوم استفاده کنید.
محتوای ان‌اف‌تی خود را آماده کنید
فایل عکس، ویدئو، صدا یا مدل سه‌بعدی خود را آماده کنید. برای محتوای NFT نهایت خلاقیت خود را به‌کار بگیرید و هرآنچه در چنته دارید، رو کنید.
ان‌اف‌تی خود را بسازید (مینت کنید)
اگر تازه‌کار هستید، بهترین کار این است که در یکی از بازارهای NFT مانند اوپن‌سی (Opensea)، ان‌اف‌تی خود را مینت (Mint) کنید. منظور از مینت‌کردن (ضرب‌کردن) همان ساختن و ثبت NFT روی بلاکچین است. در اوپن‌سی از‌طریق دکمه «Create» با چند کلیک ساده می‌توانید ان‌اف‌تی خود را بسازید.
برای ان‌اف‌تی خود بازاریابی کنید
اول از همه، انتظار نداشته باشید کسی ان‌اف‌تی شما را بخرد؛ چون بازار پر است از NFTهای جذاب که معمولاً خریداری هم ندارند. بنابراین، اگر مشهور نباشید، کار دشواری برای فروش NFT پیش روی شماست. بااینحال، می‌توانید در شبکه‌های اجتماعی برای NFT خود تبلیغات و با ساخت جامعه فعال، برای آن بازاریابی کنید.
نحوه معامله NFT
برای معامله NFTها چند قدم ساده پیش روی شماست:
بازار آنلاین پیدا کنید
بهترین بازارهای NFT در سال ۲۰۲۳ عبارت‌اند از:
- اوپن‌سی (Opensea)
- بلر (Blur)
- لوکس‌ریر (LooksRare)
- رریبل (Rarible)
انافتیها را تحلیل و بررسی کنید
در میان هزاران و شاید میلیون‌ها NFT بررسی کنید. با استفاده از قابلیت فیلترکردن، کالکشن‌های مناسب را پیدا کنید. فراموش نکنید ممکن است بعد از خرید NFT، هرگز نتوانید آن را بفروشید. بنابراین، ساعت‌ها زمان برای تحلیل و تحقیقات خودتان صرف و این معیارهای مهم را بررسی کنید:
- حجم معاملات
- تیم سازنده
- کامیونیتی و اخبار
- وضعیت بازار کریپتو
- تکنومیکس یا اقتصاد توکنی NFT
NFT رایگان (فری‌مینت) چیست؟
NFT رایگان یا فری مینت (Free Mint) ان‌اف‌تی‌هایی هستند که کاربران می‌توانند بدون پرداخت هزینه آن‌ها را ایجاد کنند. این NFTها را معمولاً هنرمندان و استارت‌آپ‌های فعال در حوزه ارزهای دیجیتال با اهداف تبلیغاتی ایجاد می‌کنند تا شهرت برند خود را افزایش دهند.
ان‌اف‌تی‌های فری مینت اغلب عرضه محدودی دارند و به‌صورت ایردراپ یا قرعه‌کشی توزیع می‌شوند. فراموش نکنید اغلب ان‌اف‌تی‌های رایگان درنهایت قیمت چندانی پیدا نمی‌کنند و سودی به دارندگان نمی‌رسانند؛ بنابراین، گذاشتن وقت و انرژی برای به‌دست‌آوردن آن‌ها چندان منطقی نیست.
جمع‌بندی
برای بسیاری از افراد، خریدوفروش انافتیها مانند خریدوفروش رمزارزها علاوه‌بر سرگرمی، سودآور است. با پیشرفت دنیای تکنولوژی هم‌زمان با گسترش بازار ارزهای دیجیتال، ابزارهای مختلفی دردسترس کاربران و سرمایه‌گذاران قرار می‌گیرد که NFTها از‌جمله این ابزارها هستند.
